کوچکین رنجور بود و آن وسط

بر جنازهٔ آن بزرگ آمد فقط

شاه دیدش گفت قاصد کین کیست

که از آن بحرست و این هم ماهیست

پس معرف گفت پور آن پدر

این برادر زان برادر خردتر

شه نوازیدش که هستی یادگار

کرد او را هم بدان پرسش شکار

از نواز شاه آن زار حنیذ

در تن خود غیر جان جانی بدیذ

در دل خود دید عالی غلغله

که نیابد صوفی آن در صد چله

عرصه و دیوار و کوه سنگ بافت

پیش او چون نار خندان می شکافت

ذره ذره پیش او هم چون قباب

دم به دم می کرد صدگون فتح باب

باب گه روزن شدی گاه شعاع

خاک گه گندم شدی و گاه صاع

در نظرها چرخ بس کهنه و قدید

پیش چشمش هر دمی خلق جدید

روح زیبا چونک وا رست از جسد

از قضا بی شک چنین چشمش رسد

صد هزاران غیب پیشش شد پدید

آنچ چشم محرمان بیند بدید

آنچ او اندر کتب بر خوانده بود

چشم را در صورت آن بر گشود

از غبار مرکب آن شاه نر

یافت او کحل عزیزی در بصر

برچنین گلزار دامن می کشید

جزو جزوش نعره زن هل من مزید

گلشنی کز بقل روید یک دمست

گلشنی کز عقل روید خرمست

گلشنی کز گل دمد گردد تباه

گلشنی کز دل دمد وافر حتاه

علم های با مزهٔ دانسته مان

زان گلستان یک دو سه گل دسته دان

زان زبون این دو سه گل دسته ایم

که در گلزار بر خود بسته ایم

آن چنان مفتاح ها هر دم بنان

می فتد ای جان دریغا از بنان

ور دمی هم فارغ آرندت ز نان

گرد چارد گردی و عشق زنان

باز استسقات چون شد موج زن

ملک شهری بایدت پر نان و زن

مار بودی اژدها گشتی مگر

یک سرت بود این زمانی هفت سر

اژدهای هفت سر دوزخ بود

حرص تو دانه ست و دوزخ فخ بود

دام را بدران بسوزان دانه را

باز کن درهای نو این خانه را

چون تو عاشق نیستی ای نرگدا

هم چو کوهی بی خبر داری صدا

کوه را گفتار کی باشد ز خود

عکس غیرست آن صدا ای معتمد

گفت تو زان سان که عکس دیگریست

جمله احوالت به جز هم عکس نیست

خشم و ذوقت هر دو عکس دیگران

شادی قواده و خشم عوان

آن عوان را آن ضعیف آخر چه کرد

که دهد او را به کینه زجر و درد

تا بکی عکس خیال لامعه

جهد کن تا گرددت این واقعه

تا که گفتارت ز حال تو بود

سیر تو با پر و بال تو بود

صید گیرد تیر هم با پر غیر

لاجرم بی بهره است از لحم طیر

باز صید آرد به خود از کوهسار

لاجرم شاهش خوراند کبک و سار

منطقی کز وحی نبود از هواست

هم چو خاکی در هوا و در هباست

گر نماید خواجه را این دم غلط

ز اول والنجم بر خوان چند خط

تا که ما ینطق محمد عن هوی

ان هو الا بوحی احتوی

احمدا چون نیستت از وحی یاس

جسمیان را ده تحری و قیاس

کز ضرورت هست مرداری حلال

که تحری نیست در کعبهٔ وصال

بی تحری و اجتهادات هدی

هر که بدعت پیشه گیرد از هوی

هم چو عادش بر برد باد و کشد

نه سلیمانست تا تختش کشد

عاد را با دست حمال خذول

هم چو بره در کف مردی اکول

هم چو فرزندش نهاده بر کنار

می برد تا بکشدش قصاب وار

عاد را آن باد ز استکبار بود

یار خود پنداشتند اغیار بود

چون بگردانید ناگه پوستین

خردشان بشکست آن بئس القرین

باد را بشکن که بس فتنه ست باد

پیش از آن کت بشکند او هم چو عاد

هود دادی پند که ای پر کبر خیل

بر کند از دستتان این باد ذیل

لشکر حق است باد و از نفاق

چند روزی با شما کرد اعتناق

او به سر با خالق خود راستست

چون اجل آید بر آرد باد دست

باد را اندر دهن بین ره گذر

هر نفس آیان روان در کر و فر

حلق و دندان ها ازو آمن بود

حق چو فرماید به دندان در فتد

کوه گردد ذره ای باد و ثقیل

درد دندان داردش زار و علیل

این همان بادست که امن می گذشت

بود جان کشت و گشت او مرگ کشت

دست آن کس که بکردت دست بوس

وقت خشم آن دست می گردد دبوس

یا رب و یا رب بر آرد او ز جان

که ببر این باد را ای مستعان

ای دهان غافل بدی زین باد رو

از بن دندان در استغفار شو

چشم سختش اشک ها باران کند

منکران را درد الله خوان کند

چون دم مردان نپذرفتی ز مرد

وحی حق را هین پذیرا شو ز درد

باد گوید پیکم از شاه بشر

گه خبر خیر آورم گه شوم و شر

ز آنک مامورم امیر خود نیم

من چو تو غافل ز شاه خود کیم

گر سلیمان وار بودی حال تو

چون سلیمان گشتمی حمال تو

عاریه ستم گشتمی ملک کفت

کردمی بر راز خود من واقفت

لیک چون تو یاغیی من مستعار

می کنم خدمت ترا روزی سه چار

پس چو عادت سرنگونی ها دهم

ز اسپه تو یاغیانه بر جهم

تا به غیب ایمان تو محکم شود

آن زمان که ایمانت مایهٔ غم شود

آن زمان خود جملگان مومن شوند

آن زمان خود سرکشان بر سر دوند

آن زمان زاری کنند و افتقار

هم چو دزد و راه زن در زیر دار

لیک گر در غیب گردی مستوی

مالک دارین و شحنهٔ خود توی

شحنگی و پادشاهی مقیم

نه دو روزه و مستعارست و سقیم

رستی از بیگار و کار خود کنی

هم تو شاه و هم تو طبل خود زنی

چون گلو تنگ آورد بر ما جهان

خاک خوردی کاشکی حلق و دهان

این دهان خود خاک خواری آمدست

لیک خاکی را که آن رنگین شدست

این کباب و این شراب و این شکر

خاک رنگینست و نقشین ای پسر

چونک خوردی و شد آن لحم و پوست

رنگ لحمش داد و این هم خاک کوست

هم ز خاکی بخیه بر گل می زند

جمله را هم باز خاکی می کند

هندو و قفچاق و رومی و حبش

جمله یک رنگ اند اندر گور خوش

تا بدانی کان همه رنگ و نگار

جمله روپوشست و مکر و مستعار

رنگ باقی صبغة الله است و بس

غیر آن بر بسته دان هم چون جرس

رنگ صدق و رنگ تقوی و یقین

تا ابد باقی بود بر عابدین

رنگ شک و رنگ کفران و نفاق

تا ابد باقی بود بر جان عاق

چون سیه رویی فرعون دغا

رنگ آن باقی و جسم او فنا

برق و فر روی خوب صادقین

تن فنا شد وان به جا تو یومن دین

زشت آن زشتست و خوب آن خوب و بس

دایم آن ضحاک و این اندر عبس

خاک را رنگ و فن و سنگی دهد

طفل خویان را بر آن جنگی دهد

از خمیری اشتر وشیری پزند

کودکان از حرص آن کف می گزند

شیر و اشتر نان شود اندر دهان

در نگیرد این سخن با کودکان

کودک اندر جهل و پندار و شکیست

شکر باری قوت او اندکیست

طفل را استیزه و صد آفتست

شکر این که بی فن و بی قوتست

وای ازین پیران طفل ناادیب

گشته از قوت بلای هر رقیب

چون سلاح و جهل جمع آید به هم

گشت فرعونی جهان سوز از ستم

شکر کن ای مرد درویش از قصور

که ز فرعونی رهیدی وز کفور

شکر که مظلومی و ظالم نه ای

آمن از فرعونی و هر فتنه ای

اشکم تی لاف اللهی نزد

که آتشش را نیست از هیزم مدد

اشکم خالی بود زندان دیو

کش غم نان مانعست از مکر و ریو

اشکم پر لوت دان بازار دیو

تاجران دیو را در وی غریو

تاجران ساحر لاشی فروش

عقل ها را تیره کرده از خروش

خم روان کرده ز سحری چون فرس

کرده کرباسی ز مهتاب و غلس

چون بریشم خاک را برمی تنند

خاک در چشم ممیز می زنند

چندلی را رنگ عودی می دهند

بر کلوخیمان حسودی می دهند

پاک آنک خاک را رنگی دهد

هم چو کودکمان بر آن جنگی دهد

دامنی پر خاک ما چون طفلکان

در نظرمان خاک هم چون زر کان

طفل را با بالغان نبود مجال

طفل را حق کی نشاند با رجال

میوه گر کهنه شود تا هست خام

پخته نبود غوره گویندش به نام

گر شود صدساله آن خام ترش

طفل و غوره ست او بر هر تیزهش

گرچه باشد مو و ریش او سپید

هم در آن طفلی خوفست و امید

که رسم یا نارسیده مانده ام

ای عجب با من کند کرم آن کرم

با چنین ناقابلی و دوریی

بخشد این غورهٔ مرا انگوریی

نیستم اومیدوار از هیچ سو

وان کرم می گویدم لا تیاسوا

دایما خاقان ما کردست طو

گوشمان را می کشد لا تقنطوا

گرچه ما زین ناامیدی در گویم

چون صلا زد دست اندازان رویم

دست اندازیم چون اسپان سیس

در دویدن سوی مرعای انیس

گام اندازیم و آن جا گام نی

جام پردازیم و آن جا جام نی

زانک آن جا جمله اشیا جانیست

معنی اندر معنی اندر معنیست

هست صورت سایه معنی آفتاب

نور بی سایه بود اندر خراب

چونک آنجا خشت بر خشتی نماند

نور مه را سایهٔ زشتی نماند

خشت اگر زرین بود بر کندنیست

چون بهای خشت وحی و روشنیست

کوه بهر دفع سایه مندکست

پاره گشتن بهر این نور اندکست

بر برون که چو زد نور صمد

پاره شد تا در درونش هم زند

گرسنه چون بر کفش زد قرص نان

وا شکافد از هوس چشم و دهان

صد هزاران پاره گشتن ارزد این

از میان چرخ برخیز ای زمین

تا که نور چرخ گردد سایه سوز

شب ز سایهٔ تست ای یاغی روز

این زمین چون گاهوارهٔ طفلکان

بالغان را تنگ می دارد مکان

بهر طفلان حق زمین را مهد خواند

شیر در گهواره بر طفلان فشاند

خانه تنگ آمد ازین گهواره ها

طفلکان را زود بالغ کن شها

ای گواره خانه را ضیق مدار

تا تواند کرد بالغ انتشار